Sam rodzaj ubezwłasnowolnienia nie ma znaczenia dla podjęcia decyzji o leczeniu. W przypadku osoby pełnoletniej postanawia o tym sąd.
Ten artykuł jest inny, niż wcześniejsze. Zawieram w nim dokonaną analizę prawną, jak też emocje, z którymi ja i Przyjaciele zetknęliśmy się przez ostatnie dwa tygodnie usiłując pomóc osobie uzależnionej od substancji psychoaktywnych, która w celu pozyskania recept na leki psychotropowe symuluje zaburzenia psychiczne. Lekomania (inaczej zależność lekowa, lekozależność) jest to poważny nałóg polegający na uzależnieniu od leków. Zaczyna się dość niepozornie – najpierw lekoman lub lekomanka bierze leki, by złagodzić ból, poprawić swoje zdrowie lub samopoczucie, a później sięga po nie dlatego, że lubi stan, jaki pojawia się po ich zażyciu. Taka osoba w pewnym momencie traci nad wszystkim kontrolę, a przyjmowanie nadmiernych ilości leków nierzadko pociąga za sobą groźne dla zdrowia i życia skutki fizyczne i psychiczne, takie jak zobojętnienie na wszystko: dobro, zło, miłość, rodzinę, własne zdrowie, byleby tylko zdobyć substancje narkotyzujące...
W miarę rozwoju uzależnienia, chory musi przyjmować coraz większe dawki leku, dla otrzymania pożądanego efektu. Nasila to niebezpieczeństwo przedawkowania leków i wystąpienia ich działań niepożądanych, aż do zatrucia i śmierci.
Niestety, mimo poniesionych przeze mnie, psychiatrów i przez osoby zaprzyjaźnione wysiłków, aby jej pomóc, nie udało się nam odpowiednio szybko rozpoznać uzależnienia i zastosować właściwych metod aby jej pomóc. Bezsilni, nie mogąc sobie poradzić z chorą, zawiadomiliśmy jej najbliższych o miejscu jej pobytu, i po przekazaniu jej funkcjonariuszom policji w asyście ratownika medycznego nasze drogi rozstały się. Mamy jednak nadzieję, że Opatrzność zaopiekuje się nią, doprowadzając do uleczenia jej psyche. Zwłaszcza, że ma dwójkę dzieci, które tęsknią za ich matką...
Alprazolam powinien być stosowany ostrożnie u pacjentów z myślami samobójczymi, ponieważ ze względu na działanie przeciwlękowe może torować decyzję o samobójstwie.
Nie da się wskazać jednej przyczyny lekomanii – dla każdego inny czynnik może zadecydować o popadnięciu w nałóg. Da się za to określić czynniki predysponujące do rozwoju uzależnienia od leków – najczęściej dotyczy osób, które zmagają się z problemami natury psychicznej. Skłonność do uzależnienia wykazują przede wszystkim chorzy na depresję, z zaburzeniami lękowymi, nerwicą, zaburzeniami somatyzacyjnymi czy objawami psychotycznymi. Ponadto od leków bardzo łatwo uzależniają się osoby o niskiej samoocenie, z mnóstwem problemów, które nie potrafią odnaleźć się w społeczeństwie. Myślę, że moją myśl jak też stany zaobserwowane u osoby, z którą miałem kontakt, najlepiej przedstawi teledysk zespołu O.N.A. pt. Niekochana.
Pierwszym krokiem w leczeniu lekomanii jest konsultacja lekarska, która pozwala na ustalenie ogólnego stanu zdrowia, stopnia zaawansowania powikłań nałogu i prawdopodobną intensywność zespołu abstynencyjnego. Odtrucie i stabilizowanie stanu psychofizycznego osoby uzależnionej musi odbywać się pod specjalistyczną opieką, dlatego pacjentów często kieruje się na szpitalny oddział toksykologii. Następnym etapem leczenia jest terapia uzależnień, w ramach której chory poznaje specyfikę choroby, uczy się radzić sobie z tzw. głodem lekowym i rozwiązywać problemy, nie wspierając się farmaceutykami. Leczenie lekomanii jest trudne, ale rozpoczęte odpowiednio wcześnie pozwala uniknąć niebezpiecznych konsekwencji zdrowotnych i zerwać z nałogiem szkodliwym w skutkach nie tylko dla osoby uzależnionej, ale i dla jej najbliższego otoczenia. Poważny problem zaczyna się wtedy, gdy osoba chora nie chce poddać się leczeniu. W takiej sytuacji pozostaje rozstrzygnięcie, czy uszanować wolę chorej osoby, czy podjąć działania wbrew jej woli. Z pomocą przychodzi etyka. Summum bonum jest to zwrot łaciński oznaczający najwyższe dobro. Wprowadził go rzymski filozof Cyceron w De finibus, Księga II, 37ff, jako określenie fundamentalnych pryncypiów, na których oparte są systemy etycznego postępowania w relacjach międzyludzkich mających na celu osiągnięcie możliwie najlepszego życia. Od czasów Cycerona wyrażenie to nabrało znaczenia jako esencja lub ostateczna metafizyczna zasada samej Dobroci lub to, co Platon nazwał w Republice Formą Dobra. Termin ten był używany w filozofii średniowiecznej. W tomistycznej syntezie arystoteleizmu i chrześcijaństwa najwyższe dobro jest zwykle definiowane jako życie sprawiedliwych. W kantianizmie używano go do opisania ostatecznego znaczenia, jedynego i nadrzędnego celu, do którego ludzie powinni dążyć. Zasady summum bonum są odpowiednio zapisane w prawie powszechnie obowiązującym, w kompozycji norm zawartych w przepisach różnych aktów hierarchicznie powiązanych z sobą. Przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. w stanie obowiązującym na dzień 24 stycznia 2022 r. tj. na dzień napisania niniejszego artykułu stanowią, iż: Art. 8. 1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art. 31. 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Art. 52. 1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. Art. 87. 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
Co do zasady osoba chora musi wyrazić zgodę na badanie i leczenie psychiatryczne.
Zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2005 Nr 179 poz. 1485 z późn. zm.) w stosunku do osób pełnoletnich obowiązuje zasada dobrowolności poddania się leczeniu od uzależnienia narkotykowego. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach i z zastosowaniem odpowiednich procedur może zostać poddana badaniu i leczeniu psychiatrycznemu bez swojej zgody. Jeżeli zachowanie osoby uzależnionej wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu bez jej zgody. Konieczność przeprowadzenia badania stwierdza lekarz psychiatra, a w razie niemożności uzyskania pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz (np. lekarz pogotowia ratunkowego). W razie potrzeby lekarz przeprowadzający badanie zarządza bezzwłocznie przewiezienie badanego do szpitala, z możliwością zastosowania środków przymusu bezpośredniego (przytrzymywanie, przymusowe podanie leków, unieruchomienie); pogotowie ratunkowe, policja oraz straż pożarna są obowiązane do udzielania lekarzowi pomocy na jego żądanie. Na gruncie regulacji Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 z późn. zm.) istnieje możliwość doprowadzenia do ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego osoby uzależnionej, ale pod warunkiem zaistnienia ustawowych przesłanek pozwalających na podjęcie takich kroków. Art. 16 § 1 k.c. stanowi, iż Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Z tego wynika, że o ile sam nałóg i brak woli poddania się leczeniu nie jest przesłanką do zastosowania ubezwłasnowolnienia, to już wykazanie, że osoba chora nie jest w stanie prowadzić swoich spraw (ubezwłasnowolnienie częściowe) jak też kierować swoim postępowaniem (ubezwłasnowolnienie całkowite), uzasadnia wniosek o ubezwłasnowolnienie. Postępowanie o ubezwłasnowolnienie jest uregulowane w Ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 Nr 43 poz. 296 z późn. zm.): Art. 544. § 1. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów. § 2. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu. Art. 545. § 1. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić: 1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie; 2) jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo; 3) jej przedstawiciel ustawowy. § 2. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. Art. 546. § 1. Uczestnikami postępowania o ubezwłasnowolnienie są z mocy samego prawa prócz wnioskodawcy: 1) osoba, której dotyczy wniosek; 2) jej przedstawiciel ustawowy; 3) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. § 2. Postępowanie toczy się z udziałem prokuratora. § 3. Organizacje pozarządowe, do których zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka, mogą wstąpić do postępowania w każdym jego stadium. Art. 547. § 1. Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. § 2. W celu wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego. Na postanowienie sądu o przymusowym sprowadzeniu osoby na rozprawę przysługuje zażalenie. § 3. Niemożność porozumienia się z osobą, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, stwierdza się w protokole po wysłuchaniu biegłego lekarza i psychologa uczestniczących w posiedzeniu. Art. 552. § 1. Jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień. § 2. Sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe. Art. 553. § 1. Osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, musi być zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. § 2. Opinia biegłego oprócz oceny stanu zdrowia psychicznego lub zaburzeń psychicznych albo rozwoju umysłowego osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, powinna zawierać umotywowaną ocenę zakresu jej zdolności do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i prowadzenia swoich spraw, uwzględniającą postępowanie i zachowanie się tej osoby. Art. 554. § 1. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do trzech miesięcy. § 2. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłucha uczestników postępowania. § 3. Na postanowienie zarządzające oddanie do zakładu przysługuje zażalenie. Art. 554[1]. § 1. Postępowanie dowodowe powinno ustalić przede wszystkim stan zdrowia, sytuację osobistą, zawodową i majątkową osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, rodzaj spraw wymagających prowadzenia przez tę osobę oraz sposób zaspokajania jej potrzeb życiowych. § 2. Sąd może zobowiązać osoby pozostające we wspólnocie domowej z osobą, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, do złożenia wykazu majątku należącego do tej osoby oraz do złożenia przyrzeczenia. Przepisy art. 913, 915–917 stosuje się odpowiednio. Art. 555. Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Art. 556. § 1. Sąd może zaniechać doręczenia pism sądowych, wezwania lub wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli uzna to za niecelowe ze względu na stan zdrowia tej osoby, określony w opiniach biegłego lekarza psychiatry lub neurologa oraz psychologa wydanych po przeprowadzeniu badania. Nie dotyczy to wysłuchania, o którym mowa w art. 547. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. § 2. W wypadkach wskazanych w § 1 sąd orzekający, w celu ochrony w toku postępowania praw osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, ustanowi kuratora, chyba że ma ona przedstawiciela ustawowego, który nie jest wnioskodawcą. Przepisy art. 548 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Art. 557. W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd orzeka, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone. Art. 558. § 1. Sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza z urzędu przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekł ubezwłasnowolnienie. § 2. W razie oddalenia wniosku o ubezwłasnowolnienie sąd zawiadamia sąd opiekuńczy o potrzebie ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej. Art. 559. § 1. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono; uchylenie może nastąpić także z urzędu. § 2. Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego stanu – zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite. § 3. Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony. Art. 560. § 1. Do zaskarżania postanowień uprawniony jest sam ubezwłasnowolniony nawet wówczas, gdy ustanowiony został doradca tymczasowy albo kurator. § 2. Do środków odwoławczych wnoszonych przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie stosuje się art. 368. Środka odwoławczego wniesionego przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie odrzuca się z powodu nieusunięcia braków formalnych. Art. 560[1]. W sprawach o ubezwłasnowolnienie, o uchylenie oraz zmianę ubezwłasnowolnienia sąd może ustanowić dla osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie lub dla osoby ubezwłasnowolnionej, adwokata lub radcę prawnego z urzędu, nawet bez jej wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a sąd uzna udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie za potrzebny.
Sam brak dokumentów medycznych nie spowoduje odrzucenia wniosku, jeżeli złożenie ich nie jest możliwe, a wniosek jest dobrze umotywowany.
W doktrynie podkreśla się, że artykuł 552 k.p.c. służy zapobieganiu wszczynania przedwczesnego postępowania o ubezwłasnowolnienie, a tym samym chroni osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Po zakończeniu postępowania sąd okręgowy przekazuje akta sprawy do sądu rejonowego – sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu ubezwłasnowolnionego (siedziby szpitala psychiatrycznego, w którym osoba jest osadzona) w celu ustanowienia opiekuna (w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego) lub kuratora (w przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego). Sąd rodzinny orzeka o zastosowaniu przymusowych środków leczniczych, takich jak chociażby przymusowy pobyt w szpitalu psychiatrycznym. We wniosku o ubezwłasnowolnienie można więc wnosić o przymusowe skierowanie na leczenie, jednak wniosek ten zostanie skierowany według właściwości do sądu rodzinnego. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo na status osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych. Oznacza to, że bez zgody przedstawiciela ustawowego może zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego oraz rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Natomiast osoba ubezwłasnowolniona całkowicie ma status osoby bez zdolności do czynności prawnych. Nie może więc ważnie składać oświadczeń rozporządzających jej majątkiem.
Żadnego przypadku zaburzeń psychicznych nie wolno bagatelizować. Zwłaszcza tych, które zagrażają bezpośrednio życiu i zdrowiu. Chcę wyrazić swoje podziękowanie za udzieloną pomoc w sprawie osoby chorej:
mojemu ojcu Tomaszowi Kłoszewskiemu
mojej matce Wiesławie Kłoszewskiej
redaktorowi Głosu Obywatelskiego Andrzejowi Ponecie
Markowi Jarockiemu
Aleksandrze Mijal-Majak
Rafałowi Majak
Katarzynie Tetkowskiej Ignaczak
Marcinowi Tetkowskiemu
personelowi SWPZZPOZ im. dr Barbary Borzym w Radomiu
funkcjonariuszom KPP Piaseczno
Kto ratuje jedno życie jakby cały świat ratował (Abraham Cohen, Talmud)
Na koniec pozwolę sobie udostępnić teledysk Marilyn Manson'a z płyty "Mechanical Animals" pt. "Coma White". Utwór ten został napisany dla uczczenia osoby, która przegrała walkę ze swoim nałogiem.
***
Jeżeli niniejszy artykuł spodobał się Tobie, wspomóż mnie poprzez wpłatę dowolnej kwoty na mój rachunek bankowy podany w nagłówku strony lub poprzez paypal: paypal.me/adamkloszewski